11

Gerrit Huijgen uit het Noord-Hollandse Graft is inmiddels 68 jaar. Hoewel hij in Ugchelen is opgegroeid, is hij al vele jaren weg uit het dorp. Sinds zijn moeder in 2002 is overleden komt hij ook steeds minder in Ugchelen. Zijn jeugdherinneringen aan het dorp zijn langzamerhand vervaagd.Wat is overgebleven is een niet verwerkt jeugdtrauma dat algauw opspeelt zodra de dramatische gebeurtenissen uit april 1945 ter sprake komen. Gerrit was acht jaar toen zijn vader Jan Huijgen op 37-jarige leeftijd bij Kruisjesdal door de Duitsers werd gefusilleerd. Zes weken later werd zijn stoffelijk overschot gevonden. De begrafenis op Heidehof, enkele dagen later, speelde zich af buiten het blikveld van Gerrit. 'Kinderen horen daar niet bij', was toen de heersende opvatting. Hij moest het verdriet tijdens de teraardebestelling min of meer eenzaam verwerken bij kennissen thuis.

Bij het vertellen van zijn verhaal moet hij zich korte tijd verontschuldigen tijdens het opkomen van de emoties. Het feit dat hij zo weinig weet van hetgeen zich aan het einde van de oorlogsjaren aan de Hoog Buurloseweg 41 heeft afgespeeld, maakt het er niet eenvoudiger op. Zijn moeder Riek heeft al die jaren ook weinig kunnen vertellen omdat Jan nooit veel heeft losgelaten over hetgeen hij en andere verzetsstrijders hebben gedaan tijdens dat dwarsbomen van de bezetter. 

Huijgen zat diep in het verzet. Hij was lid van een knokploeg en was 's avonds regelmatig op pad om sabotage te verrichten, echter het hoe en wat is ook zijn vrouw nooit helemaal duidelijk geworden. De argeloosheid, het niet zien van de gevaren, is hem vermoedelijk noodlottig geworden. Voor Gerrit Huijgen staat het vrijwel zeker vast dat zijn vader tenslotte is verraden. Apeldoorner Huijgen - geboren in 1908 - was in een technisch beroep werkzaam geweest in Curaçao. Door omstandigheden gedwongen streek hij in 1930 neer aan de Hoog Buurloseweg 41 waar hij 16 hectare landbouwgrond kocht waarop hij 16 grote kippenhokken bouwde die hij gebruikte voor een kippenvermeerderingsbedrijf. Het uitvoerende deel was voornamelijk in handen van Jan Huijgen, het zakelijke aspect werd doorgaans beheerd door zijn vrouw Riek. 

Kippenboer 
De kippenboer had echter nog een grote passie. Die werd gestuurd door zijn kennis van elektriciteit. Huijgen mocht graag knutselen en pionieren op dat gebied. En zo verdiende hij ook nog een zakcentje bij. Hij was regelmatig te vinden bij zijn vriend Jonkie Geurts, eigenaar van wasserij De Veldekster. De techneut had daar bijvoorbeeld gezorgd dat het stromende water van de beek werd omgezet in elektrische energie zodat de bewoners daar over licht konden beschikken. Het was een ietwat amateuristisch systeem en daarom moest hij regelmatig worden opgetrommeld om technische mankementen te verhelpen.  

Gerrit bij het Kruisjesdal waar jaarlijks een herdenking wordt gehouden.

Slotfase 
De oorlog naderde in april 1945 zijn slotfase. Vanuit het Oosten stoomden de geallieerden op in rap tempo en vermoedelijk heeft Jan Huijgen halsreikend uitgezien naar het moment dat Apeldoorn zou worden bevrijd. Op de deel van zijn boerderijtje stond - verstopt onder een kleed - een zender en ontvanger waarmee hij mogelijk contacten heeft onderhouden met andere verzetsgroepen of wellicht met de geallieerden. In een oude broedmachine was eveneens een radiootje verborgen. Zijn technische kennis is hem daarbij van pas gekomen. Alles opties van mogelijke contacten staan open. Gerrit weet beslist niet hoe het een en ander in zijn werk is gegaan. Of zijn moeder het ook niet heeft geweten, blijft de vraag. Zij heeft er in ieder geval nooit een woord over losgelaten. Over gesuggereerde hulp aan onderduikers weet de zoon van Jan evenmin iets te zeggen. 

Afgevoerd 
Het noodlot sloeg toe. Op 8 april 1945 stopten enkele militaire personenauto's bij de familie Huijgen. Er volgde een inval waarbij de radio werd gevonden. Het enige dat Gerrit nog voor ogen staat is dat zijn vader - zittend op de motorkap - werd afgevoerd. Hoe zijn moeder heeft gereageerd, wat zijn vader heeft gezegd, waarom de Duitsers bij hem aan huis kwamen, hoe zij Huijgen op de korrel kregen, het is allemaal niet bekend. Moeder Huijgen was twee maanden eerder bevallen van een dochter die Bea was genoemd. Uiteindelijk werd wel bekend dat vader was afgevoerd naar de Willem III kazerne. Over de angst en de spanning waarin zijn moeder heeft verkeerd, kan Gerrit niets zeggen. Hij weet het eenvoudigweg niet. Zijn moeder heeft hetgeen zij wist, meegenomen in haar graf. De gevolgen van de overval waren schokkend. Op 12 april en 13 april - in het zicht van de bevrijding - werden 16 mannen afgevoerd naar het Kruisjesdal waar zij - in het munitiekamp Mia - zonder enige vorm van rechtspraak genadeloos werden afgemaakt. Hun lijken werden op laffe wijze verstopt in de bosgrond en pas zes weken later - reeds ver na de bevrijding - ontdekt door bosarbeiders. Na identificatie bleek ook Huijgen onder de slachtoffers te zijn. 

Raadsel 
Waarom Huijgen is opgepakt, zal een raadsel blijven. Toen Gerrit ooit iemand benaderde uit het Ugchelense verzet met de vraag of die hem wellicht wat informatie kon verschaffen over zijn vader, bleven de kaken stijf op elkaar. ''We hebben elkaar beloofd dat we daar nooit over zullen praten'', kreeg hij te horen. Die uitlating was een hard gelag voor Huijgen, wiens herinneringen aan zijn vader niet verder gaan dan een vergeeld fotoalbum. Daarin zitten plaatjes waarop vader en moeder Huijgen zich aan de Hoog Buurloseweg laten vereeuwigen met hun zoontje. Vader, een stoere man met een sigaret tussen zijn lippen die trots zijn stamopvolger toont.

Tegenwoordig gaat hij ieder jaar naar de herdenking in het Kruisjesdal. Daar in dat machtige bos staat hij dan even stil bij de herinnering aan zijn vader. Sinds kort nemen hij en zijn vrouw een kleinkind mee. Hij komt dan ook naar Apeldoorn om de kinderen van de adopterende school te motiveren hun werk voort te zetten en hen te waarschuwen tegen de gevaren van het racisme en discriminatie.