15

Antoon van Velsen.

voorheen. Moeder kon zich iets beter verzetten tegen het grote verlies. Beiden hebben er echter nauwelijks over gesproken in hun verdere leven. Ook op verjaardagen kwam de rol van Antoon tijdens het verzet nauwelijks ter sprake. Er werd wel over hem gesproken maar dan op een meer oppervlakkige wijze.'' Antoon is begraven op Heidehof. Zijn naam staat op De Kei waar jaarlijks herdenkingen worden gehouden ter nagedachtenis aan de Ugchelenaren die in de oorlog zijn gevallen. Jannie en haar man Wim Krans waren daar tot voor kort altijd bij. Het Kruisjesdal bezochten ze ook regelmatig. ,,Een plek die me veel doet, omdat ik weet dat hij hier is neergeschoten op het moment dat de bevrijding naderde. Het valt me door mijn minder goede gezondheid steeds moeilijker om er naar toe te gaan. Maar ik weet zeker dat ik de gebeurtenissen uit april en mei 1945 nooit zal vergeten. En in Duitsland ben ik nooit geweest'' Beknopt In het boek 'Apeldoorn Monument' dat in april 1990 is uitgegeven staat het beknopte verhaal over de Ugchelense verzetsstrijder en de gebeurtenissen in het Kruisjesdal. Antoon maakte deel uit van de verzetsgroep Mulder die verschillende sabotageacties uitvoerde bij onder andere spoorwegen en bruggen. Ook hielpen zij neergeschoten vliegers. Hun uitvalsbasis was een school nabij het kanaal. Hij was al eens tewerkgesteld geweest in Duitsland maar dook na een kort verlof onder. Later was hij ook lid van andere verzetsgroepen via de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten die als taak had de bevrijding van Nederland voor te bereiden. Hij was al eens opgepakt tijdens een razzia en ook had hij al gevangen gezeten in Scheveningen. Daar was hij uit gekomen dankzij de bemiddeling van een Apeldoornse politieman. In zijn ouderlijke woningen heeft hij een tijdlang geweren verborgen. Op 23 mei werd zijn stoffelijk overschot gevonden en geïdentificeerd. Een bosarbeider vond het massagraf op de plek waar nu een herdenkingssteen herinnert aan deze afschuwelijke gebeurtenis.

Zes weken die zes jaar hebben geduurd. Een ellendige tijd. Zo is het ervaren. Een periode van ondraaglijke spanning en tergende onzekerheid alvorens de naaste familie - eind mei 1945 - eindelijk te horen kregen dat Antoon van Velsen van de Ugchelsegrensweg 3 de oorlog niet had overleefd. De bevrijding van Apeldoorn kwam voor hem vier dagen te laat.Toen hij en vijftien medegevangen op 12 of 13 april in het Kruisjesdal werden gefusilleerd, hebben zij ongetwijfeld in de verte de bevrijdende Canadese kanonnen al horen bulderen.Vier dagen voordat Apeldoorn zich op 17 april in een ongekende feestroes van de bevrijding stortte, werden zij standrechtelijk neergeschoten in de bossen nabij Hoog Soeren. Een lafhartige wanhoopsdaad van de Duitsers die voelden dat zij onvermijdelijk het onderspit gingen delven.

 In een bejaardenwoning aan de Pieter de Hoochlaan in Orden woont Jannie Krans-van Velsen (79), de acht jaar jongere zuster van Antoon. Hoewel niet dagelijks haar gedachten zijn bij de gebeurtenissen van destijds, blijkt niettemin dat zij het voorval van toen nog haarscherp op haar netvlies heeft staan. Het moment toen ze hoorde hoe Antoon om het leven was gebracht, kan ze moeiteloos verfilmen. In het atelier waar ze werkte, ging op een dag de deur open. Haar zuster Ans stond huilend in de opening met de afschuwelijke mededeling: 'Antoon is gevonden'. 
Jannie weet nog hoe ze - hoewel het bijna zestig jaar is geleden - in een diepdroeve roes naar het ouderlijke huis aan de Beeklustweg fietste waar inmiddels een groot deel van de familie zich had verzameld. Ze weet nog van het onpeilbare verdriet van zijn jonge vrouw Hennie Bolsenbroek, van haar vader Willem en moeder Truida. Van de broers en zussen De zo hechte familie Van Velsen was door de Duitsers ineens gruwelijk geamputeerd van een geliefde zoon. De vriendelijke, en vooral sociaal voelende Antoon - die altijd bereid was een ander te helpen - was door de Duitsers vermoord uit pure vergelding en frustraties voor de naderende nederlaag. Hij en zijn lotgenoten mochten het moment van de bevrijding niet meemaken. Bosarbeiders vonden later de lijken. Er ging een golf van verdriet door het relatief kleine Apeldoorn.

Antoon - geboren op 29 maart 1912 en het vierde kind in het gezin - zat diep in het verzet. Zijn sociale instelling heeft hem er waarschijnlijk toegebracht om vrienden of bekenden niet te willen weigeren. Niemand wist wat Antoon uitspookte wanneer hij van huis was. Althans Jannie kan er geen woord over zeggen. 

Waarschijnlijk de enige die wisten waar Antoon zich mee bezighield waren zijn vader en zijn schoonvader Bart Bolsenbroek. Maar op dat punt was de oude Van Velsen zo gesloten als een graf. Beducht voor het gevaar dat zijn zoon liep, hield hij zijn mond. Zelfs zijn vrouw Hennie wist niet wat hij bij nacht en ontij uitspookte. Wel hadden zij en haar man vijf onderduikers onder dak. Daarbij werd het echtpaar ondersteund door Hennie's vader, Bart Bolsenbroek.
Het heeft kennelijk lang geduurd alvorens de Duitsers tot de conclusie kwamen dat Antoon hen danig dwarsboomde. Het was de dag na de verjaardag van Jannie toen hij werd opgepakt. Ze was op 10 april 1945 twintig jaar geworden. Samen met hem heeft zij die dag nog een kop surrogaat thee gedronken. Antoon was in een goede stemming en zei: ''Volgens jaar drinken we weer een borrel op jouw verjaardag''. Die dag is voor hem niet meer aangebroken want kort daarna - vrijdag de dertiende april - verdween de jonge vader voor altijd uit het leven van zijn dierbaren. 

Getuige 
Zijn toenmalige vrouw Hennie Bolsenbroek (83), later getrouwd met Dolf Sondag, zag die bewuste ochtend hoe hij uit huis werd gesleept. Hij was juist uit bed. Ze had nog gewaarschuwd dat hij weg moest gaan, maar Antoon zag het gevaar niet aankomen ondanks het feit dat er de vorige dag ook arrestaties waren verricht. Hij werd weggevoerd naar de Willem III kazerne met het noodlottige gevolg nadien. 
Jannie: ''Toen vader en moeder eind mei hoorden dat hun zoon was gefusilleerd, is hun wereld ingestort. Vooral vader heeft de dood nooit kunnen verkroppen en is nooit meer de man geworden van