Ugchelen - Bevrijdingskrant 2005, pagina 14

Tobbend en fietsend
naar de Grebbeberg

Cor Brouwer: een gewone Ugchelense jongen.

de Duitsers vonden dat al die uitstekende werkkrachten goed van pas kwamen bij de oorlogsindustrie in hun eigen land. En zo werden beide broers in 1942 op transport gesteld. Henk (in april) naar het noorden en Dirk (in oktober) naar Berlijn.
Opnieuw grote zorgen bij de familie Brouwer. Met in hun achterhoofd de verschrikkelijke gebeurtenissen op de Grebbeberg, zag het gezin spoedig na elkaar twee zonen vertrekken met onbekende bestemming. Het noodlot trok een zware wissel op het timmermansgezin. Tot hun grote opluchting zagen Cor en Mina in juni 1945 het tweetal in goede gezondheid terug. Ook vader Brouwer ontkwam er niet aan om de laatste maanden van de oorlog voor de Duitsers te werken. Moeder en dochter Geurtje bleven toen alleen achter.

Aan de Hoenderloseweg waren die oorlogsjaren overigens ook niet bepaald gladjes en zonder incidenten verlopen. De voorkamer van de familie Brouwer werd gevorderd door de bezetter die de ruimte gebruikte voor verhoren van Ugchelenaren die door hen niet werden vertrouwd. Steeds vreemd volk over de vloer. Al die gebeurtenissen zijn Henk bijgebleven, hoewel hij wel diep moet graven in zijn geheugen.

Geen wrok
Hij koestert geen wrok ten aanzien van onze oosterburen maar heeft wel een duidelijke mening: 'Ze moeten wel wegblijven bij herdenkingen. Tegenwoordig moeten er ook Duitsers bij zijn, kennelijk is dat modern. Maar als ik dat zie, gaat mijn bloed koken. Die herdenkingen zijn voor ons. Je moet geen haatgevoelens oproepen.'' Ieder jaar is Henk Brouwer bij de herdenkingen bij De Kei. ''Het is voor mij een troost. Dan denk ik aan Cor. Had hij maar niet geschoten op dat vliegtuig, dan had hij misschien ook hier gestaan''.

De tijd heelt bijna alle wonden en vervaagt de herinneringen. De gebeurtenissen die zich gedurende de oorlogsjaren hebben afgespeeld worden steeds meer verteld vanuit boeken of via documentaires op radio en televisie. De ooggetuigen van de dikwijls traumatische belevenissen gedurende de periode 1940-1945 zijn inmiddels op hoge leeftijd of al overleden. Aan de Mettaweg in Ugchelen heeft Henk Brouwer (80) ook moeite om de herinnering aan het oorlogsdrama dat zich in zijn familie heeft voorgedaan, gedetailleerd in zijn gedachten te krijgen. Het is immers al 65 jaar geleden.

Zijn broer Cor sneuvelde in 1940 op 20-jarige leeftijd als dienstplichtig soldaat op de Grebbeberg. Henk was toen zelf een jongen van bijna 16 jaar. In het arbeidersmilieu van de familie Brouwer - ze zouden nu PvdA hebben gestemd - was het bovendien niet de gewoonte om kinderen in die leeftijd te betrekken in de huislijke problemen. ''Gaan jullie maar buiten spelen'', werd er al snel verordonneerd als interne problemen werden besproken of ernstige zaken aan de orde kwamen.

Grebbeberg
De gebeurtenissen die tijdens de Tweede Wereldoorlog afkwamen op Cor en Mina Brouwer en hun vier kinderen aan de Hoenderloseweg, zouden nu een reden zijn voor alle Nederlandse radio- en televisiestations, dag- en weekbladen om naar Ugchelen af te reizen. Want in die bewuste meimaand - toen Nederland na enkele dagen capituleerde voor de overmacht van de Duitse bezetter - stapte een

zeer bezorgde vader Brouwer op zijn fiets om bij de Grebbeberg te gaan informeren hoe het zijn zoon vergaan was tijdens de gevechten. Er was nauwelijks iets bekend geworden over het verloop van de strijd. De communicatiemiddelen waren in die tijd zeer gebrekkig, De familie Brouwer had bijvoorbeeld zelf geen telefoonaansluiting ondanks het feit dat vader zelfstandig timmerman was... De jonge Cor - wasserijknecht bij Kwak in Ugchelen - was nog maar kort dienstplichtig en moest met zijn eenheid de beruchte linie verdedigen. Henk Brouwer vertelt thuis aan de grote tafel nadenkend het verhaal dat zijn vader in mei 1940 nabij het slagveld te horen kreeg. Cor was op 12 mei zwaar gewond geraakt. Tijdens een poging om een Duits verkenningsvliegtuig naar beneden te halen was hij door een kogel getroffen in zijn buik en daarna halsoverkop per ziekenauto naar Tiel vervoerd. Over zijn lot was verder niets bekend. Hevig geschrokken besloot Brouwer senior - met een hoofd vol zorgen - onmiddellijk naar de Betuwe te fietsen. Daar kreeg hij tot zijn onuitsprekelijk verdriet te horen dat zijn zoon aan de verwondingen was overleden en inmiddels was begraven op een kerkhof in de directe omgeving. Geen officiële instantie die hem daarover had geïnformeerd en niemand die vervolgens aanbood hem te vergezellen tijdens zijn 80 kilometer lange, zeer moeilijke terugreis naar Apeldoorn. De persoonlijke spullen van zijn zoon - zoals een horloge - kreeg hij wel mee.
De klap kwam hard aan in Ugchelen. Henk herinnert zich het grote verdriet van zijn moeder die gesteund werd door haar familie Pol. Vader Brouwer (toen 51 jaar) was een Amsterdamse wees, van zijn kant viel geen mentale steun te verwachten. Op een dag hebben zij een bezoek gebracht aan het graf in Tiel. Dolgraag wilden de ouders dat hun zoon op Heidehof begraven werd maar het ontbrak hen daarvoor aan de financiële middelen. Het was de Ugchelense verzetsman Jaap van Houtum - wiens oorlogsdagboek is opgeslagen in het gemeentearchief - die uiteindelijk er voor heeft gezorgd dat Cor Brouwer op 26 juni 1941 zijn laatste rustplaats kreeg in zijn eigen dorp. Ook de muziekvereniging KNA heeft - zo meent Henk Brouwer - een financieel steentje bijgedragen om hun lid naar huis te krijgen.

Duitsland
De bezetter had overigens niet zo veel compassie met de familie Brouwer. Er waren nog twee zoons thuis. Henk en Dirk werkten destijds - zoals zoveel Ugchelenaren - bij de papierfabriek Van Gelder. Er werkten veel jonge mannen en

Cor Brouwer
Jaarlijks staan mensen rond de Ugchelense Kei om de mannen uit het dorp te herdenken die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld. Bij de zestigste verjaardag van de bevrijding willen we in deze Bevrijdingskrant de namen nog weer eens noemen en belichten welk een groot offer zij hebben gebracht voor de vrijheid van ons land. Cor Brouwer was nog maar 20 jaar toen hij in de meidagen van 1940 als dienstplichtig militair werd ingezet bij de verdediging van de Grebbeberg. Het liep niet goed af. Cor raakte zwaar gewond en overleed kort daarna in een ziekenhuis in Tiel waar zijn vader op de fiets naar toe reisde en vernam dat hij was overleden. Hij was reeds begraven. Een jaar later werd hij herbegraven op Heidehof. Zijn broer Henk vertelt in dit verhaal over het verdriet van de familie Brouwer die destijds aan de Hoenderloseweg woonde.